Auteur beschuldigingen Expertisegroep Zedenzaken (OM-LEBZ) kindermisbruik Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken LEBZ moeders Nierop Onderzoeksverslag Openbaar Ministerie scheiding Seksueel misbruik Valse aangiften Valse beschuldigingen

203. Incestbeschuldigingen door moeders bij echtscheiding meestal onterecht (OM-LEBZ Rapport, 2008)

23 november 2008
admin

‘Aantijging kindermisbruik meestal onterecht’

Dat blijkt uit een rapport over zedenzaken na echtscheidingen.

Beschuldigingen van kindermisbruik na een conflictueuze echtscheiding zijn meestal onterecht. Dit blijkt uit het rapport Misbruik, misleiding en misverstanden. Het is opgesteld door de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken, die complexe, twijfelachtige politiedossiers beoordeelt. In de expertisegroep, die is ingesteld door het Openbaar Ministerie, werken specialisten uit vier disciplines samen. Ze hebben strafdossiers bestudeerd van 42 zedenzaken die zijn begonnen na een echtscheiding en adviezen uitgebracht aan officieren van justitie. In 95 procent van deze zaken pleitten de experts voor het stopzetten van de vervolging.

‘Misbruik, Misleiding en Misverstanden’ (OM-LEBZ Rapport 2008, zie hfst 5 Echtscheidingszaken met conflict over de kinderen)

Onderzoeksverslag Expertisegroep Zedenzaken verschenen

Bron: Openbaar Ministerie – 21 november 2008

Vandaag verschijnt het derde onderzoeksverslag van de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken, getiteld ‘Misbruik, Misleiding en Misverstanden’ (Nierop & Van den Eshof, 2008). Het verslag wordt vandaag in Zeist gepresenteerd op een symposium voor politie en openbaar ministerie. De Expertisegroep adviseert officieren van justitie omtrent het al dan niet voortzetten van de vervolging bij aangiften van seksueel misbruik waarover twijfel bestaat.

Uit onderzoek onder officieren van justitie blijkt dat zij de adviezen van de Expertisegroep vrijwel altijd overnemen. Conform de Aanwijzing ‘Opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik’ is voor officieren van justitie consultatie van de Expertisegroep in sommige gevallen verplicht (bij aangiften gebaseerd op hervonden herinneringen, aangiften van misbruik voor de derde verjaardag en aangiften met aspecten van ritueel misbruik) en in andere gevallen facultatief (zoals aangiften van seksueel misbruik na echtscheiding). Hoewel officieren van justitie niet verplicht zijn beschuldigingen van seksueel misbruik na echtscheiding voor te leggen, vormt dit voor de Expertisegroep inmiddels de grootste categorie zaken (30%).

Adviezen Expertisegroep
In 69% van de zaken uit de verslagperiode 2003-2007 concludeerde de Expertisegroep dat er sprake was van onvoldoende aanwijzingen (tegenstrijdigheden, onjuistheden, onmogelijkheden, ernstige tekortkomingen) en werd geadviseerd het onderzoek te stoppen. In 9% van de zaken werd geadviseerd het onderzoek te stoppen, omdat het dossier onvoldoende relevante informatie bevatte voor een beoordeling door de Expertisegroep, terwijl nader onderzoek zinloos was vanwege cruciale fouten in de ontstaansgeschiedenis van de zaak.

In 18% van de zaken bevatte het dossier onvoldoende relevante informatie voor een beoordeling door de Expertisegroep, maar was nader onderzoek zinvol en werden opsporingsaanbevelingen gedaan. In 4% van de voorgelegde zaken concludeerde de Expertisegroep dat er geen tekortkomingen waren in de ontstaansgeschiedenis van de beschuldiging en er voldoende feiten waren die de aangifte ondersteunden, en werd geadviseerd over te gaan tot vervolging van de beschuldigde. Bij aangiften van seksueel misbruik na echtscheiding werd in 95% van de gevallen geadviseerd het onderzoek te stoppen (86% ernstige tekortkomingen, 9% nader onderzoek zinloos).

Analysemodel
Aan de hand van voorbeelden wordt in het verslag uitvoerig ingegaan op de aard van de zaken. In een meer theoretisch deel van het verslag lanceren de onderzoekers Nierop en Van den Eshof bovendien het Scenario Analyse Model (SAM). In dit analysemodel wordt een onderscheid gemaakt tussen doelbewuste valse beschuldigingen (misleiding) en onjuiste interpretaties van bijvoorbeeld gedrag, verzorgingshandelingen, dromen, klinische of medische gegevens (misverstanden). Daarbij worden factoren weergegeven die op diverse momenten in de ontstaansgeschiedenis van onjuiste beschuldigingen een rol kunnen spelen.

Het gaat hierbij om achtergrondfactoren (conflicten, psychische problemen, bezorgdheid) en om escalerende factoren die zich voordoen tijdens het ontstaan van onjuiste beschuldigingen (bijvoorbeeld suggestief of frequent ondervragen, shoppen bij hulpverleners) of tijdens het opsporingsonderzoek (zoals hulpverlening laten prevaleren boven waarheidsvinding, onvoldoende doorvragen, tegenstrijdigheden niet in kaart brengen). Het analysemodel kan door politie en justitie worden gebruikt als checklist bij het opsporingsonderzoek en is daarom ook als uitvouwbare poster toegevoegd aan het verslag.

Multidisciplinair
De Expertisegroep is multidisciplinair samengesteld en bestaat uit ongeveer twintig deskundigen: rechtspsychologen en cognitief psychologen, klinisch psychologen en orthopedagogen, ervaren zedenrechercheurs en gedragskundigen van het Korps landelijke politiediensten die de rapporten schrijven. De zaken worden in principe door subcommissies van vier deskundigen beoordeeld. Sinds de oprichting van de Expertisegroep in 1999 zijn 250 zaken behandeld.

Tijdens het symposium van vandaag worden presentaties gegeven over de Expertisegroep, het Scenario Analyse Model, omstreden herinneringen, omstreden therapeuten, de normale seksuele ontwikkeling van kinderen, problemen bij studioverhoren, beschuldigingen van seksueel misbruik met betrekking tot verstandelijk gehandicapten en de aanpak van de politie bij onjuiste beschuldigingen.

Download het volledige rapport (PDF-bestand) op: ‘Misbruik, Misleiding en Misverstanden’ (OM-LEBZ Rapport 2008, zie hfst 5 Echtscheidingszaken met conflict over de kinderen)

Zie ook:

———————————————

Conclusies en aanbevelingen uit het rapport ‘Misbruik, Misleiding en Misverstanden – onderzoeksverslag van de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken over de periode 2003-2007‘

Bron: Openbaar Ministerie, mr. drs. N.M. Nierop & mr. drs. P. van den Eshof, Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken (LEBZ), November 2008
————————–

10. Conclusies en aanbevelingen uit het onderzoeksverslag

Ingediende zaken
De Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken heeft sinds haar instelling in 1999 ruim 200 zaken beoordeeld. Vanaf 2006 is sprake van een toename van het aantal verzoeken. Het aantal zaken dat krachtens de Aanwijzing verplicht [8] is voorgelegd is in de loop der jaren afgenomen. Het aantal zaken dat op facultatieve basis is voorgelegd is in de loop der jaren toegenomen. In de eerste jaren lag de nadruk op hervonden herinneringen en ritueel misbruik. Tegenwoordig worden vooral beschuldigingen van seksueel misbruik na een echtscheiding9 voorgelegd (30%). De Expertisegroep stelt vast dat dit de meest problematische zaken zijn: in 95% van alle gevallen werd aan de officier van justitie geadviseerd om het rechercheonderzoek te stoppen.

Analyse in een vroeg stadium
Een aangifte van seksueel misbruik, al dan niet in een afhankelijkheidsrelatie, vormt een zware beschuldiging. Voor de onschuldige verdachte zijn de gevolgen dramatisch, zelfs indien de beschuldigde later door de rechter wordt vrijgesproken.

Het strafproces over een zedenmisdrijf genereert publiciteit en voor de oppervlakkige toeschouwer is de vuistregel: waar rook is, is vuur. De betekenis van vrijspraak is daarom voor velen slechts dat de feiten niet konden worden bewezen. Daarom is belangrijk om in een vroeg stadium te onderzoeken of er sprake is van misbruik, misleiding of misverstanden.

De degelijkheid van het rechercheonderzoek is daarbij cruciaal. Hierbij zijn vijf punten van belang: (1) de volledigheid van de aangifte, (2) het ontrafelen van de ontstaansgeschiedenis van de aangifte, (3) het beschrijven van de chronologie van gebeurtenissen (het maken van een tijdlijn), (4) het rechercheren naar de overeenstemming tussen beweringen en feiten (de validiteit), en (5) de beoordeling van het technische realisme van het aangiftescenario. Het Scenario Analyse Model dat in dit verslag wordt gepresenteerd, kan daarbij dienen als leidraad.

Omstreden herinneringen en therapie
Een groot deel van de vermeende slachtoffers is in therapie (geweest). De Expertisegroep vraagt zich af of hulpverleners voldoende op de hoogte zijn van de richtlijnen uit het rapport Omstreden Herinneringen van de Gezondheidsraad (2004).

Er zijn nog steeds voorbeelden van hulpverleners die klinische gegevens, dromen of beelden interpreteren en vervolgens stellige uitspraken doen over de validiteit (‘geloofwaardigheid’) van beweringen van cliënten. Het gaat hierbij beslist niet alleen om alternatieve hulpverleners, maar ook om reguliere, BIG-geregistreerde theapeuten.

Hervonden herinneringen ontstaan niet altijd in therapie; ze kunnen bijvoorbeeld ook ontstaan in gesprekken tussen aangeefsters en andere personen met wie een vertrouwensband bestaat. Ook komt het voor dat het hervinden van herinneringen de aanleiding vormt om in therapie te gaan en dat in een thepeutische setting wordt getracht meer herinneringen naar boven te halen.

Het onderscheid tussen hervonden herinneringen en oude herinneringen (seksueel misbruik dat acht jaar geleden zou hebben plaatsgevonden) is in sommige gevallen moeilijk te maken: is de herinnering continu of hervonden? Voor het beoordelen van aangiften blijkt dit onderscheid weinig relevant, omdat de Expertisegroep de ontstaansgeschiedenis analyseert en in alle gevallen onderzoekt of er feiten en oorspronkelijke getuigenverklaringen zijn die de aangifte ondersteunen. In de meeste gevallen constateert de Expertisegroep ernstige tekortkomingen. Opvallend is dat er veel overeenkomsten zijn tussen beide categorieën zaken en aangeefsters.

Dit geldt overigens ook voor de groep aangeefsters met een uitgebreide hulpverleningsgeschiedenis die beschuldigingen uiten van seksueel misbruik die niet gebaseerd zijn op hervonden herinneringen.

Seksueel misbruik en echtscheidingen
De Expertisegroep adviseert voorzichtig te zijn met beschuldigingen van seksueel misbruik die zijn gebaseerd op het interpreteren van opvallend gedrag van jonge kinderen. In de zaken die de Expertisegroep heeft beoordeeld zijn veel voorbeelden te vinden van bezorgde ouders die onvoldoende weten over de ontluikende seksuele ontwikkeling van kinderen (‘doktertje spelen’). Verder blijkt de intieme situatie van verzorgingshandelingen (wassen, douchen, verschonen, verplegen) een kwetsbare omgeving te zijn voor het ontstaan van onjuiste vermoedens. In een ruzieachtige sfeer tussen gescheiden ouders waarin een conflict bestaat over de toewijzing of verzorging van kinderen leiden seksueel getinte uitspraken van jonge kinderen gemakkelijk tot een onjuiste interpretatie van signalen.

Omdat in dergelijke zaken ondersteunend bewijs ontbreekt, is het studioverhoor van beslissende betekenis. De ervaren verhoorder weet dat de verwachtingen hooggespannen zijn. Enerzijds wil hij laten zien dat hij over professionele kwaliteiten beschikt om ‘alles eruit te krijgen’; anderzijds moet hij de waarheidsvinding voor ogen houden. Indien een verhoor in een dergelijke situatie ‘niets’ oplevert, voldoet het meestal niet aan de verwachtingen van een aangever. In plaats van opluchting omdat er misschien niets is gebeurd, is meestal sprake van teleurstelling.

Er zijn gevallen waarin een ouder zodanig is gefixeerd op het vaststellen van het slachtofferschap van het kind, dat er sprake is van een verontrustend opvoedingsklimaat. De Expertisegroep signaleert in adviesrapporten regelmatig dergelijke situaties, maar kan daar weinig aan doen.

Verstandelijk gehandicapten
De Expertisegroep heeft een aantal zaken beoordeeld waarin ‘taxatiegesprekken’ zijn gevoerd met verstandelijk gehandicapten. In de praktijk zijn deze taxatiegesprekken van wisselende kwaliteit. Verder stelt de Expertisegroep vast dat er in taxatiegesprekken sprake is van (pogingen tot) waarheidsvinding. Daarom is het noodzakelijk dat deze gesprekken audiovisueel worden vastgelegd. Wanneer wordt besloten aangifte te doen, zouden deze beeld- en geluidsopnames beschikbaar moeten worden gesteld aan de politie. Momenteel is dit niet altijd het geval.

Naleving van voorschriften uit de Aanwijzing
In de Aanwijzing Opsporing en vervolging van seksueel misbruik staan allerlei voorschriften voor de politie. De Aanwijzing is niet op alle punten even logisch, de formuleringen zijn niet altijd helder en er wordt niet toegelicht hoe het naleven van voorschriften moet worden vermeld in het dossier.

Er zijn nog altijd regels die niet worden nageleefd. Veel aangiften worden niet op geluidsband opgenomen, of althans er wordt geen melding van gemaakt in het dossier.

Over het informatieve gesprek staan geen of te weinig gegevens in het dossier. Er worden nauwelijks tijdlijnen gemaakt; dit probleem heeft de Expertisegroep in het vorige verslag ook gesignaleerd. Blijkens de jurisprudentie kan het niet naleven van voorschriften uit de Aanwijzing consequenties hebben voor de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie of de bewijsvoering. Het belang van een duidelijk geformuleerde Aanwijzing, naleving van de voorschriften en verslaglegging daarvan is dan ook groot.

Verder is een paar keer naar voren gekomen dat een schriftelijke uitwerking van een studioverhoor niet letterlijk overeenkwam met de werkelijkheid. Dit moet worden toegeschreven aan slordigheid, maar het resultaat was in voornoemde gevallen niet in het voordeel van de beschuldigde. Om die reden heeft de coördinator van de Expertisegroep in 2006 besloten dat alle schriftelijke uitwerkingen van studioverhoren worden vergeleken met de audiovisuele opnamen.

Conclusies in rapporten
De formulering van de conclusies in de rapporten van de Expertisegroep is enigszins gewijzigd. De conclusies worden tegenwoordig geformuleerd in termen van feiten en bewijs; de term ‘geloofwaardigheid’ wordt niet meer gebruikt. Indien er ernstige tekortkomingen zijn of het dossier onvoldoende informatie bevat maar nader onderzoek zinloos is, wordt geadviseerd om te stoppen. Dit gebeurt vaak (78%) en hieruit kan de conclusie worden getrokken dat de Expertisegroep vrij kritisch is. Aan de andere kan moet er op worden gewezen dat dit ook te maken heeft met de aard van de zaken die worden beoordeeld. Vooral dubieuze en problematische zaken worden aan de Expertisegroep voorgelegd. Indien de officier van justitie geen twijfel heeft en wil vervolgen, vraagt hij immers geen advies. De aangiften van seksueel misbruik waarover de Expertisegroep zich buigt, zijn dan ook niet representatief voor aangiften in het algemeen. Het is echter aannemelijk dat de door de politie en hulpverlening gemaakte fouten ook in andere zaken worden gemaakt. Dat geeft te denken.

Taalgebruik
Bij aangiften van seksueel misbruik in afhankelijkheidsrelaties zijn weinig sporen en is men vaak afhankelijk van verklaringen van aangeefsters en getuigen. Daarom is het belangrijk om in eerste instantie zorgvuldig te zijn met de gebruikte terminologie. In sommige dossiers van discutabele zedenzaken worden termen gebruikt die aan een slordige lezer de indruk geven dat het gaat over feiten. Er wordt gesproken over het slachtoffer, terwijl nadere bestudering duidelijk maakt dat het slachtofferschap ter discussie staat. Er worden getuigen opgevoerd die alleen kunnen verklaren over wat ze van anderen hebben gehoord. En de verdachte blijkt bij nader inzien een beschuldigde. Verder komt voor dat in plaats van een letterlijke weergave samenvattingen zijn gemaakt die sterk zijn gericht op de bewijsvoering en waarin andere informatie is weggelaten.

Onderzoek onder officieren van justitie
De conclusies worden vrijwel altijd door de officier van justitie overgenomen. In de meeste gevallen voldoet het rapport aan de verwachtingen van de officier. Er zijn diverse redenen om een zaak te laten beoordelen. Soms bestaat er twijfel en heeft de officier nog geen mening over de vervolgingsbeslissing, maar in andere gevallen bestaat er behoefte aan onderbouwing van een voornemen om de zaak te seponeren (ter voorkoming van een artikel 12 Wetboek van Strafvordering procedure). Omdat de meeste zaken facultatief worden voorgelegd, gaat het doorgaans om gecompliceerde aangiften. De meeste officieren zijn positief over de kwaliteit van de rapporten. Sinds de Aanwijzing uit 2005 kunnen ook zaken worden voorgelegd waarin een verdachte is of was aangehouden. De keerzijde hiervan is dat de doelstelling van de Aanwijzing (voorkoming van onnodige beschadiging van onterecht beschuldigden) in de knel kan komen.

Voetnoten:

[8] Hervonden herinneringen, herinneringen aan misbruik voor de derde verjaardag en ritueel misbruik.
[9] Deze facultatieve categorie is geïntroduceerd in de Aanwijzing van 2005.

—————————

Gerelateerde artikelen over valse beschuldigingen door moeders na scheiding:

Kwaadwillende moeders – valse beschuldigingen – collaborerende hulpverleners (crèche, paranormale genezers) – Vader vals beschuldigd
Vaderkenniscentrum, Nr. 156, zondag, september 21, 2008
http://vaderkenniscentrum.blogspot.com/2008/09/156.html

VARA ZEMBLA – Valse incestbeschuldigingen door moeders bij scheiding – Moeders liegen ex de cel in – Verdachte vaders
Vaderkenniscentrum, Nr. 315, zondag, mei 24, 2009
http://vaderkenniscentrum.blogspot.com/2009/05/315.html

Tuchtrecht gezondheidszorg LJN: YG0843: Huisarts gewaarschuwd omdat hij, zonder vader te informeren, moeder adviseert om de kinderen aan te melden bij het Centrum Psychotraumatische Hulpverlening Flevoland. Ook advies dient beschouwd te worden als medische verrichting.
Vaderkenniscentrum, Nr.734a, dinsdag, maart 01, 2011
http://vaderkenniscentrum.blogspot.com/2011/03/734a.html

Petitie ‘Knelpunten Jeugdzorg en scheidingsgezinnen’
Vaderkenniscentrum, Nr.735, woensdag, maart 02, 2011
http://vaderkenniscentrum.blogspot.com/2011/03/735.html

Vals beschuldigd van incest na scheiding (VPRO documentaire Lang:gestraft)
Vaderkenniscentrum, Nr.750, donderdag, maart 17, 2011
http://vaderkenniscentrum.blogspot.com/2011/03/750.html

————————-
Verder in de media: