In deze rubriek kunnen vaders vragen stellen met betrekking tot opvoeding. Omdat uit het onlangs gehouden onderzoek over ‘seksuele opvoeding door vaders’ blijkt dat vaders niet goed weten waar ze terecht kunnen met opvoedvragen over seksuele opvoeding willen we deze rubriek starten met specifieke opvoedvragen hierover. We hebben Channah Zwiep gevraagd om door vaders gestelde vragen over seksuele opvoeding te beantwoorden. Hieronder haar inleidende verhaal…

Past het gedrag van mijn dochter wel bij haar leeftijd? Wat is een goede manier om mijn kind voor te lichten over seks? Moet ik voorkomen dat mijn zoon porno kijkt op internet?

Kinderen verkennen seksualiteit ieder op hun eigen manier. Dit hoort bij hun seksuele ontwikkeling en begint al bij de geboorte. Kinderen experimenteren met seksueel (getint) gedrag of stellen vragen aan hun opvoeders. Hiervan leren zij stapsgewijs omgaan met seksualiteit in heel brede zin. Als vader kun je jouw kind tijdens die ontwikkeling veel meegeven. Heel verstandig om hierop ruim van te voren te anticiperen dus. Want seksuele opvoeding is belangrijk. Net als leren zwemmen of fietsen.

Gek eigenlijk dat maar weinig opvoedboeken voor ouders van jonge kinderen aandacht besteden aan de seksuele ontwikkeling en begeleiding daarvan. Het gevolg: veel ouders lopen in de ‘alledaagse praktijk’ van het opvoeden tegen vragen aan. Bijvoorbeeld als zij ontdekken dat hun kind ‘doktertje’ speelt met het buurmeisje. Of als hun kind vraagt hoe baby’s uit de buik komen.

Hoe reageer jij als ouder? Wat vertel jij jouw kind wel of juist niet? Kortom: hoe doe jij die (seksuele) opvoeding? Daarover gaat de rubriek ‘Opvoedvraagje’.

Ben jij een vader met vragen over de (seksuele) opvoeding van je zoon en/of dochter? Stel je vraag dan via de mail aan het Vader Kennis Centrum! Ik beantwoord jouw (geanonimiseerde) vraag vervolgens op de website.

Wie ben ik?

Ik ben Channah Zwiep (pedagoog/www.kind-enzo.nl) en ben ruim 20 jaar gespecialiseerd in de seksuele ontwikkeling en opvoeding van jonge kinderen. Als onderzoeker vind ik het belangrijk wetenschappelijke inzichten te ‘vertalen’ naar de praktijk van de opvoeding. Dat doe ik door trainingen en ouderavonden te geven en te ondersteunen bij individuele opvoedingsvragen of bij pedagogisch beleid. Ook ben ik regelmatig in de media over actuele zaken rondom seksuele opvoeding. Daarnaast ben ik docent aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van onder andere:

Wat is wijsheid? Seksuele opvoeding van jonge kinderen (SWP, 2010).

Wat is seks? Vragen van jonge kinderen over lichamelijkheid en intimiteit. Een prentenboek voor ouders en kinderen om samen (voor) te lezen. Illustraties Mirjam Visker (SWP, 2011).

Vadertje en moedertje spelen

Onze dochter (6 jaar) heeft ‘verkering’ met een vriendje uit haar klas. Ze vertellen iedereen dat ze later gaan trouwen. Ze spelen vaak samen, zitten naast elkaar en houden elkaars hand vast. Het ziet er heel vertederend uit. Gisteren speelden ze zoals wel vaker samen in de kamer van mijn dochter. Ik kwam even de was in de kast leggen en schok een beetje van wat ik toen zag. De jongen lag languit bovenop mijn dochter heen en weer te wiebelen, onder een hoop gegiebel. De jongen had zijn spijkerbroek aan maar was van boven bloot. Mijn dochter had haar maillot uitgetrokken en haar jurk omhoog geschoven. Toen ik na diep ademhalen vroeg wat ze aan het doen waren, riep mijn dochter: ‘Dat zie je toch? We zijn een baby aan het maken’. Ik reageerde (een beetje perplex) met ‘Zijn jullie niet wat te jong voor een baby?’ Maar mijn dochter reageerde ad rem dat ze natuurlijk deden alsóf. Met wat koekjes en limonade in het vooruitzicht wist ik hen over te halen met mij mee te gaan naar de keuken. Aangekleed. Maar wat doe ik als ze de volgende keer weer samen willen spelen?

Antwoord

Wat leuk dat uw dochter en haar vriendje wederzijds verliefd zijn. Het past helemaal bij hun ontwikkeling. De eerste echte verliefdheden ontwikkelen zich immers vanaf een jaar of zes. Vóór het zesde jaar zijn deze verliefdheden nog niet ‘objectgericht’. Dat wil zeggen dat de gevoelens zich nog vrij algemeen richten op verschillende personen (of objecten) waar het kind op gesteld is: een lievelingsjuf, een leeftijdgenootje, een knuffel of zelfs een denkbeeldig personage. Op meerdere objecten tegelijk ‘verliefd’ zijn past ook goed bij deze vroege verliefdheden. Soms richt de verliefdheid zich de volgende dag overigens ook weer op een ander object. Zo experimenteren jonge kinderen als het ware met het bijzondere gevoel iemand héél lief te vinden. Zesjarigen voelen zich al veel bewuster tot één speciaal persoon aangetrokken. Als dit wederzijds is, uiten kinderen zich door elkaars nabijheid te zoeken, een zoen te geven en elkaar te troosten als de ander bijvoorbeeld pijn heeft. Een mooie manier om te oefenen met affectie voor later.

Dat kinderen ook de sociale rollen naspelen die volgens hen horen bij verkering past goed bij hun ontwikkelingsfase. Op deze leeftijd hebben kinderen vaak wel al een en ander opgevangen over conceptie en geboorte. In seksueel getint rollenspel laten kinderen dan ook hun fantasie soms de vrije loop. Dit blijkt duidelijk uit het vadertje en moedertje spel van uw dochter en haar vriendje. Vanuit volwassen gezichtspunt ziet dergelijk spel er vaak al heel ‘echt’ uit. Maar in feite onderzoeken de kinderen de lichamelijke gevoelens die hierbij een rol spelen via hun spel. Dat is zinvol omdat ze hiermee hun eigen lichaam en dat van de andere ontdekken en experimenteren met intimiteit. Ook leren ze zo wat ze wel en niet prettig vinden en kunnen hierover ‘onderhandelen’ met elkaar. Hun spel biedt zo een mooi leermoment voor latere sociale relaties. Voorwaarde is natuurlijk dat het spel binnen veilige en gelijkwaardige kaders plaatsvindt.

U kunt op een rustig moment nog eens met uw dochter praten over het vadertje en moedertje spel. Geef aan dat u gezien hebt dat beiden het spel leuk vonden en er heel vrolijk van werden. Dat u dit fijn vindt om te merken. Begrip voor het plezier dat zij aan het samenzijn beleefden is belangrijk omdat de kinderen niets verkeerds hebben gedaan. Vraag hoe uw dochter zelf het spel vond. Dit is een mooie introductie om te praten over gevoelens en over de wensen en grenzen van beide kinderen. Bespreek bijvoorbeeld dat de kinderen dit spel best mogen spelen, zolang beiden vrijwillig meedoen en elkaar geen pijn doen. Dat kunnen de kinderen ‘oefenen’ door zichzelf en de ander dit te vragen tijdens het spel. Zegt een van de twee ‘nee’, dan wordt er vanzelfsprekend niet verder gegaan. Bespreek ook andere voorwaarden die u belangrijk vindt. Misschien heeft u liever dat de kinderen hun kleren aanhouden? Dat kunt u beide kinderen vertellen als ze weer samen spelen.

Er bestaat natuurlijk ook een kans dat de kinderen een volgende keer dit spel bij het jongetje thuis spelen. Het is daarom zinvol de ouders van het jongetje even te vertellen wat er is gebeurt en hoe u heeft gehandeld. U kunt vragen hoe zij dit zouden begeleiden en eventueel gezamenlijke regels bepalen.

Eerdere vragen:

• • Puberende zoon masturbeert
  • Vagina ruiken
  • Jongen wil meisje zijn
  • Hoe stimuleer ik de weerbaarheid bij mijn dochter?
  • Zoon wil thermometer
  • Tot op welke leeftijd kan ik met mijn kinderen samen douchen?
  • Zou dochter ‘het’ al (veilig) doen?
  • Verschillen in seksuele opvoeding
  • Masturberende peuter
  • Dochter verliefd op vriendin vader